• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مضغه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: مضغه، علقه، مخلقه، سوره حج.

پرسش: چرا در سوره حج آیه ۵، «مضغه» را تمام و ناتمام معنا کرده است؟

پاسخ: «مخلقه و غیر مخلقه» صفت برای «مضغه» است؛ به این معنی برخی اقسام مغضه، مقدرات و کیفیت خصوصیات در این مرتبه کامل است و اقسام دیگر کامل نیست.



قرآن کریم در مراحل خلقت انسان پس از نطفه و علقه مرحله‌ای دیگری به نام «مضغه» را مطرح می‌سازد که در دو آیه و سه بار از آن سخن گفته است.


خداوند در سوره حج آیه ۵ می‌فرماید: «ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَیِّنَ لَکُمْ ؛ پس از علقه، آن‌گاه از مضغه دارای خلقت کامل و خلقت ناقص تا قدرت خود را به شما روشن گردانیم».

۲.۱ - مراد از مضغه

واژه‌ «مضغه» در لغت به معنای «غذای جویده شده و گوشت جویده» آمده است. به عبارت دیگر، قطعه‌ای از گوشت که شبیه گوشت جویده‌شده است.

۲.۲ - مراد از مخلقه

و واژه «مخلقه» تعبیری است که برای مبالغه در «خلق» به کار می‌رود و «خلق» به معنای ایجاد چیزی بر کیفیت مخصوص است. پس تعبیر به «مخلّقه» در مورد «مضغه» اشاره به این است که حقیقت خلق و تحقق آن، یعنی ایجاد بر کیفیت مخصوص و تعیین خصوصیات و مقدمات، در این مرتبه است.

۲.۳ - مراد از غیر مخلقه

اما غیر مخلقه به این معناست که تعیین برخی خصوصیات (تماماً یا بعضاً) در این مرتبه «مضغه» نیست.
[۵] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۱۱۲، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، ۱۳۷۱.



جنین انسان از هنگام لقاح تخمک و کرمک (اوول و اسپرم) تا شش روز در راه است تا در رحم جای‌گزین شود. سپس در رحم لانه‌گزینی می‌کند و به صورت آویزک (علق) تا چهارده روز به رشد خود ادامه می‌دهد. از هفته سوم بارداری، دوره تمایز لایه‌های زاینده (مضغه) را می‌گذراند که تا ماه سوم بارداری ادامه دارد.
[۶] رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهش در اعجاز علمی قرآن، ج۲، ص۴۹۸، رشت، انتشارات مبین، چاپ اول، ۱۳۸۰.
[۷] لانگمن، اویان‌شناسی پزشکی، ص۳۸.
اما این «مضغه» همیشه یک حالت ندارد و مراحل و حالات گوناگونی دارد که در قرآن از آن «مخلقه و غیر مخلقه» نام برده است.

۳.۱ - دیدگاه مفسران

اما مفسران دیدگاه‌های مختلفی در این دو تعبیر دارند؛ مانند:

۳.۱.۱ - جنین کامل یا ناقص

مقصود، جنین کامل الخلقه یا ناقص باشد.

۳.۱.۲ - تصویر جنین

مقصود از مخلقه، مرحله تصویر جنین باشد.
[۹] .مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ص۳۳۸، قم، انتشارات راه حق، طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۴۴، تهران، ‌بنیاد عملی و فکری علامه.


۳.۱.۳ - مضغه شکل‌یافته

مقصود از مخلقه، مضغه شکل‌یافته و متمایز است.
[۱۰] قرقوز، احمد، طب در قرآن، ص۸۷.

و نظرات دیگری درباره آن بیان شده است که بیش‌تر آنها قابل جمع است.

۳.۲ - تعبیر قرآن

تعبیر بسیار زیبا و شگفت‌انگیز قرآن (مضغه، مخلقه و غیر مخلقه) با یافته‌های پزشکی جدید هماهنگ است و جنین را در این دوره (هفته سوم به بعد) به صورت گوشت کوبیده معرفی می‌کند و اشاره‌ای لطیف به تمایز لایه‌های آن (مخلقه= ایجاد به کیفیت مخصوص و تعیین خصوصیات) می‌کند و یک نوع رازگویی و اعجاز علمی قرآن را می‌رساند.


در نتیجه می‌توان گفت: از مجموع نظرات این‌طور استفاده می‌شود که «مخلقه و غیر مخلقه» صفت برای «مضغه» است؛ به این معنی برخی اقسام مغضه، مقدرات و کیفیت خصوصیات در این مرتبه کامل است و اقسام دیگر کامل نیست.
[۱۱] رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهش در اعجاز علمی قرآن، ج۲، ص۵۰۰، رشت، انتشارات مبین، چاپ اول، ۱۳۸۰.



۱. پژوهش در اعجاز علمی قرآن، رضای اصفهانی، انتشارات مبین، ص۵۰۰-۴۹۳.
۲. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۴، ص۲۴.
۳. معارف قرآن، مصباح یزدی، ص۳۳۸.


۱. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۴.    
۲. حج/سوره۲۲، آیه۵.    
۳. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۱، ص۱۲۴، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، ۱۳۷۱.    
۴. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۱، ص۱۲۶، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، ۱۳۷۱.    
۵. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۳، ص۱۱۲، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، ۱۳۷۱.
۶. رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهش در اعجاز علمی قرآن، ج۲، ص۴۹۸، رشت، انتشارات مبین، چاپ اول، ۱۳۸۰.
۷. لانگمن، اویان‌شناسی پزشکی، ص۳۸.
۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۲۴، تهران، دارالکتب الاسلامیه.    
۹. .مصباح یزدی، محمدتقی، معارف قرآن، ص۳۳۸، قم، انتشارات راه حق، طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۴۴، تهران، ‌بنیاد عملی و فکری علامه.
۱۰. قرقوز، احمد، طب در قرآن، ص۸۷.
۱۱. رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهش در اعجاز علمی قرآن، ج۲، ص۵۰۰، رشت، انتشارات مبین، چاپ اول، ۱۳۸۰.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مضغه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۲۴.    



جعبه ابزار