• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مداحی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: مداحی، روضه‌خوانی.
پرسش: این روضه‌هایی که مداحان می‌خوانند، در کجاهاست؟ آیا این مطالب صحت دارد؟ آیا این‌که هر مداحی هر ساله یک چیزی به این روضه‌ها اضافه می‌کند، اشکال ندارد؟
پاسخ: قیام عاشورا و تاریخ کربلا دو صفحه دارد: صفحه‌ای سفید و نورانی که حماسه و افتخار است و صفحه‌ای تاریک و سیاه که در آن فقط جنایت‌ بی‌نظیر یا کم‌نظیر دیده می‌شود. به همین جهت نباید حوادث و مصیبت‌های نهضت کربلا را غیر ممکن یا نامقبول دانست. چیزهایی که مداحان به روضه‌ها اضافه می‌کنند دو نوع است: یک قسم آنهایی که در اصطلاح مداحی "زبان حال" گفته می‌شود؛ یعنی استفاده از تشبیهات و تمثیلات مناسب در بیان وقایع و مصائبی که سند معتبر دارند. این نوع اضافات اگر با شئونات ائمه و بزرگان دین، منافات نداشته باشد، اشکال ندارد. اما قسم دوم، روضه‌های جعلی است ـ که نه دارای سند معتبر است و نه با شأن ائمه علیهم‌السلام سازگاری دارد ـ این قسم از مداحی اشکال دارد و باید از آنها جلوگیری کرد.



برای روشن شدن پاسخ بیان چند نکته ضروری است:

۱.۱ - قیام و انقلاب عاشورا و تاریخ کربلا

قیام و انقلاب عاشورا و تاریخ کربلا دو صفحه دارد: یک صفحه سفید و نورانی که حماسه، افتخار، تجلی حقیقت و انسانیت است و یک صفحه تاریک و سیاه که در آن فقط جنایت‌ بی‌نظیر و یا کم‌نظیر را می‌بینیم. از این نظر نهضت کربلا یک جنایت و یک تراژدی است. یک مصیبت است. یک رثاء است. این صفحه را که نگاه می‌کنیم، در آن کشتن بی‌گناه، کشتن جوان، کشتن شیرخوار، اسب بر بدن مرده تاختن، آب ندادن به یک انسان، زن و بچه را شلاق زدن، اسیر را بر شتر بی‌جهاز سوار کردن و... را می‌بینیم.
[۱] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱۷، بخش اول، سخن‌رانی‌ها، فصل اول حماسه حسینی.
به همین جهت نباید حوادث و مصیبت‌های قیام کربلا را غیر ممکن یا نامقبول دانست.

۱.۲ - اضافه کردن مطالبی به روضه‌ها

چیزهایی که مداحان به روضه‌ها اضافه می‌کنند، دو نوع است: یک قسم آنهایی که در اصطلاح مداحی "زبان حال" گفته می‌شود؛ یعنی استفاده از تشبیهات و تمثیلات مناسب در بیان وقایع و مصائبی که بر اهل بیت علیهم‌السلام وارد شده است.
این قسم اضافات در‌صورتی‌که اصل واقعه دارای سند معتبر باشد و تشبیهات و تمثیلات با شئونات ائمه و بزرگان دین، منافات نداشته باشد، اشکال ندارد.
اما قسم دوم، روضه‌های جعلی است ـ که نه دارای سند معتبر است و نه با شأن ائمه علیهم‌السلام سازگاری دارد ـ این قسم از مداحی اشکال دارد و باید از آنها جلوگیری کرد.

۱.۳ - انگیزه افراد در این‌گونه اضافات

انگیزه افراد در این‌گونه اضافات متفاوت است.

۱.۳.۱ - اول

عده‌ای بر‌اساس خیرخواهی و دل‌سوزی می‌گویند: براساس روایات، گریستن و گریاندن برای امام حسین علیه‌السلام کار بسیار خوبی است و برای هر قطره اشکی که جاری می‌شود، حسناتی نوشته می‌شود، پس تا می‌توانیم باید برای امام حسین ـ علیه‌السلام ـ گریه کنیم و دیگران را بگریانیم و از این جهت دقت در منابع و مآخذ، هیچ لزومی ندارد.
با همین منطق بود که بعضی بزرگان، دچار اشتباه بزرگی شدند و در کتاب‌هایشان دقت لازم را به خرج ندادند
[۲] کتاب‌های روضة الشهداء، محمدحسین کاشفی، اسرار الشهادة، ملا آقا دربندی، نمونه‌های بارز از چنین تفکری هستند.
و بسیاری از متدینان هم به تبعیت از آنان، با برپایی مجالس تعزیه‌های جعلی، گمان کردند که دارند به توسعه و تعمیق آن هدف مقدس کمک می‌کنند.

۱.۳.۲ - دوم

عده‌ای دیگر نیز براساس وجود حس اسطوره‌سازی در وجودشان، به مبالغه‌گویی و اغراق‌های نامعقول مبادرت می‌ورزند و خود غافل‌اند که انگیزه در این کار، هرچه که باشد، موجب پدید آمدن انحراف در پیام اصلی امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در قیام عاشورا خواهد شد و وهن مذهب و دین را در پی دارد.
البته نباید نقش دشمنان و افراد مغرض را که در طول تاریخ سعی در تضعیف مکتب اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ داشتند، از نظر دور داشت.
[۳] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱۷، عوامل تحریف.
[۴] جامع المسائل، ج ۲، ص ۶۲۰ ـ ۶۲۴؛ حضرت آیت الله فاضل لنکرانی در باره تعزیه هایی و روضه هایی که به نام ازدواج حضرت قاسم در کربلا خوانده می‌شود، می‌گوید: آنچه در مورد عروسی حضرت قاسم مطرح شده یا می شود صحیح نیست و اثری از این قضیه در کتب معتبره وجود ندارد. مضافاً بر این‌که ایشان به سن ازدواج نرسیده بودند. بلی در کتاب منتخب مرحوم طریحی چیزهایی که مناسب ازدواج آن حضرت است، نقل شده، ولی ظاهراً این مطالب نادرست را بعد از آن مرحوم؛ افراد مغرض یا نادان به آن کتاب اضافه کرده‌اند و مرحوم طریحی برتر از آن است که این مطالب را که مناسبتی با واقعه عاشورا ندارد، در کتاب خود بنویسد. در‌عین‌حال آنچه در کتاب طریحی آمده به این نحو که بعضی در مراسم تعزیه‌داری و به‌صورت خرافی پیاده می‌کنند، نیست.


۱.۴ - وظیفه ما در برابر این انحرافات

مبارزه با تحریف یک تکلیف شرعی و عمومی است که همه افراد در هر صنف و گروهی باید به این امر توجه نمایند، خصوصاً طبقه تحصیل کرده، چه این‌که طبق حدیثی که از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل شده، دانشمندی که حقایق را کتمان کند، مورد لعن و نفرین خداوند قرار می‌گیرد؛
[۵] قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: "اذا ظهرت البدع فی أمتی فلیظهر العالم علمه و الا فعلیه لعنة الله". آن‌جا که بدعت‌ها و دروغ‌ها ظاهر می‌شود، بر عهده دانایان است که حقایق را بگویند آن کسی که حقایق را کتمان می‌کند لعنت خدا بر او باد.
اما این بدان معنا نیست که عموم مردم مسؤلیتی در این قبال ندارند؛ زیرا برای تشخیص صحت و بطلان بسیاری از مسائل، نیازی به تحصیل و درس خواندن نیست؛ بلکه همگان با استفاده از فطرت پاک و عقل سلیم خود می‌توانند به درستی یا نادرستی آن پی ببرند، و گاهی داستان‌هایی نقل می‌شود که هر کسی به عدم صحت آن داوری می‌کند.


در پاسخ به این استدلال که اگر هدف مقدس باشد وسیله را توجیه می‌کند، باید گفت که چنین استدلالی عوام‌ فریبانه است و در پیش عقل و متون دینی جای ندارد.
[۶] حماسه حسینی، ج ۱، شهید مطهری.
[۷] لؤلؤ و مرجان، محدث نوری.
چگونه می‌توان باور کرد که برای یاد و گرامی داشت امام حسینی ـ علیه‌السلام ـ که برای حفظ مقدسات و ارزش‌های دینی به شهادت رسیده است، ارزش‌های دینی در مجالس عزایش رعایت نگردد، روضه دروغ خوانده شود، یا به بهانه عزاداری، نماز واجب ترک گردد،
[۸] در‌حالی‌که امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در ظهر عاشورا در مقابل دشمن به جماعت نماز برگزار می‌کند با این‌که خواندن نماز به جماعت مستحب است نه واجب.
یا دسته‌جاتی به راه انداحته شود که اخلاق و عفت عمومی در آن رعایت نگردد.


۱. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱۷، بخش اول، سخن‌رانی‌ها، فصل اول حماسه حسینی.
۲. کتاب‌های روضة الشهداء، محمدحسین کاشفی، اسرار الشهادة، ملا آقا دربندی، نمونه‌های بارز از چنین تفکری هستند.
۳. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج ۱۷، عوامل تحریف.
۴. جامع المسائل، ج ۲، ص ۶۲۰ ـ ۶۲۴؛ حضرت آیت الله فاضل لنکرانی در باره تعزیه هایی و روضه هایی که به نام ازدواج حضرت قاسم در کربلا خوانده می‌شود، می‌گوید: آنچه در مورد عروسی حضرت قاسم مطرح شده یا می شود صحیح نیست و اثری از این قضیه در کتب معتبره وجود ندارد. مضافاً بر این‌که ایشان به سن ازدواج نرسیده بودند. بلی در کتاب منتخب مرحوم طریحی چیزهایی که مناسب ازدواج آن حضرت است، نقل شده، ولی ظاهراً این مطالب نادرست را بعد از آن مرحوم؛ افراد مغرض یا نادان به آن کتاب اضافه کرده‌اند و مرحوم طریحی برتر از آن است که این مطالب را که مناسبتی با واقعه عاشورا ندارد، در کتاب خود بنویسد. در‌عین‌حال آنچه در کتاب طریحی آمده به این نحو که بعضی در مراسم تعزیه‌داری و به‌صورت خرافی پیاده می‌کنند، نیست.
۵. قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله: "اذا ظهرت البدع فی أمتی فلیظهر العالم علمه و الا فعلیه لعنة الله". آن‌جا که بدعت‌ها و دروغ‌ها ظاهر می‌شود، بر عهده دانایان است که حقایق را بگویند آن کسی که حقایق را کتمان می‌کند لعنت خدا بر او باد.
۶. حماسه حسینی، ج ۱، شهید مطهری.
۷. لؤلؤ و مرجان، محدث نوری.
۸. در‌حالی‌که امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در ظهر عاشورا در مقابل دشمن به جماعت نماز برگزار می‌کند با این‌که خواندن نماز به جماعت مستحب است نه واجب.
۹. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۶۰ و ۶۱؛ در‌حالی‌که دختر خردسال امام حسین علیه‌السلام به نام فاطمه صغری در شب یازدهم محرم بعد از بی‌هوشی،اولین چیزی که از عمه‌اش زینب تقاضا می‌کند تکه پارچه‌ای است که با آن سرش را از نامحرم حفظ کند.    



پایگاه اسلام کوئست.    






جعبه ابزار