قم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قم، آخرالزمان.
پرسش: اعتبار و دلالت احادیث مربوط به حوادث
آخرالزمان در قم چه مقدار است؟
پاسخ: با جست‌و‌جو در منابع حدیثی، به احادیثی درباره
قم دست یافتیم که در بعضی از آنها از سالم ماندن و برخی دیگر از ویران شدن قم خبر داده شده است. برخی از آنها به‌صورت کلی بیان شده و گروهی نیز در ارتباط با علائم ظهور می‌باشند. البته روایات جست‌و‌جو شده، از نظر سند چندان معتبر نبوده و نمی‌توان نتیجه‌ای قطعی از آنها برداشت کرد.
با تحقیق و جست‌و‌جو در منابع حدیثی درباره قم، به
احادیث زیر دست یافتیم:
وَ فِی خُطْبَةِ الْمَلَاحِمِ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ـ علیه‌السلام ـ الَّتِی خَطَبَ بِهَا بَعْدَ وَقْعَةِ الْجَمَلِ بِالْبَصْرَةِ قَالَ یَخْرُجُ الْحَسَنِیُّ صَاحِبُ طَبَرِسْتَانَ مَعَ جَمٍّ کَثِیرٍ مِنْ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ حَتَّی یَأْتِیَ نَیْسَابُورَ فَیَفْتَحُهَا وَ یَقْسِمُ أَبْوَابَهَا ثُمَّ یَأْتِی أَصْبَهَانَ ثُمَّ إِلَی قُمَّ فَیَقَعُ بَیْنَهُ وَ بَیْنِ أَهْلِ قُمَّ وَقْعَةٌ عَظِیمَةٌ یُقْتَلُ فِیهَا خَلْقٌ کَثِیرٌ فَیَنْهَزِمُ أَهْلُ قُمَّ فَیَنْهَبُ الْحَسَنِیُّ أَمْوَالَهُمْ وَ یَسْبِی ذَرَارِیَّهُمْ وَ نِسَاءَهُمْ وَ یُخَرِّبُ دُورَهُمْ فَیَفْزَعُ أَهْلُ قُمَّ إِلَی جَبَلٍ یُقَالُ لَهَا وراردهار فَیُقِیمُ الْحَسَنِیُّ بِبَلَدِهِمْ أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ یَقْتُلُ مِنْهُمْ عِشْرِینَ رَجُلًا وَ یَصْلِبُ مِنْهُمْ رَجُلَیْنِ ثُمَّ یَرْحَلُ عَنْهُمْ.
حسنی که از اهل طبرستان (مازندران) است با جمع زیادی از لشکریانش خروج می‌کند تا به نیشابور می‌رسد، آن را
فتح می‌کند و بخش‌های مختلف آن را تقسیم می‌کند. پس به اصفهان می آید و بعد از آن به قم می‌رود. بین او و اهل قم
جنگ سختی در‌می‌گیرد که گروه زیادی کشته می‌شوند.! پس اهل قم شکست می‌خورند و حسنی
اموال آنها را به یغما برده، زنان و کودکانشان را
اسیر کرده، خانه‌هایشان را خراب می‌کند. سپس آنان به کوهی که "واردرهار "نام دارد، پناهنده می‌شوند. حسنی چهل روز در شهر آنان ساکن می‌شود و بیست نفر از آنان را کشته و دو نفر را به دار میزند و سپس از آن‌جا کوچ می‌کند.
در این حدیث از ویران شدن قم بعد از درگیری‌های گسترده‌ای در نواحی دیگر ایران چون اصفهان و نیشابور
سخن به میان آمده؛ اما این
روایت، حدیثی مرسل بوده و چندان قابل
اعتماد نیست.
وَ رُوِیَ مَرْفُوعاً إِلَی مُحَمَّدِبْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی عَلِیِّ‌بْنِ مُوسَی الرِّضَا ـ علیه‌السلام ـ قَالَ إِذَا عَمَّتِ الْبُلْدَانَ الْفِتَنُ فَعَلَیْکُمْ بِقُمَّ وَ حَوَالَیْهَا وَ نَوَاحِیهَا فَإِنَّ الْبَلَاءَ مَرْفُوعٌ عَنْهَا؛
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ فرمود: هرگاه
فتنه همه شهر‌ها را گرفت، بر شما باد که به قم و اطراف و نواحی آن پناه ببرید؛ زیرا بلا از آنها برداشته شده است.
در این
حدیث از سالم ماندن شهر قم خبر داده شده است؛ اما اشاره‌ای به ظهور
امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ ندارد. مگر این‌که گفته شود مراد از فتنه، فتنه قبل از ظهور است.
وَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ الْفَقِیهُ الْهَمْدَانِیُّ فِی کِتَابِ الْبُلْدَانِ إِنَّ أَبَا مُوسَی الْأَشْعَرِیَّ رَوَی أَنَّهُ سَأَلَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ أَبِی‌طَالِبٍ ـ علیه‌السلام ـ عَنْ أَسْلَمِ الْمُدُنِ وَ خَیْرِ الْمَوَاضِعِ عِنْدَ نُزُولِ الْفِتَنِ وَ ظُهُورِ السَّیْفِ فَقَالَ أَسْلَمُ الْمَوَاضِعِ یَوْمَئِذٍ أَرْضُ الْجَبَلِ فَإِذَا اضْطَرَبَتْ خُرَاسَانُ وَ وَقَعَتِ الْحَرْبُ بَیْنَ أَهْلِ جُرْجَانَ وَ طَبَرِسْتَانَ وَ خَرِبَتْ سِجِسْتَانُ فَأَسْلَمُ الْمَوَاضِعِ یَوْمَئِذٍ قَصَبَةُ قُمَّ تِلْکَ الْبَلْدَةُ الَّتِی یَخْرُجُ مِنْهَا أَنْصَارُ خَیْرِ النَّاسِ أَباً وَ أُمّاً وَ جَدّاً وَ جَدَّةً وَ عَمّاً وَ عَمَّةً تِلْکَ الَّتِی تُسَمَّی الزَّهْرَاءَ بِهَا مَوْضِعُ قَدَمِ جَبْرَئِیلَ وَ هُوَ الْمَوْضِعُ الَّذِی نَبَعَ مِنْهُ الْمَاءُ الَّذِی مَنْ شَرِبَ مِنْهُ أَمِنَ مِنَ الدَّاءِ وَ مِنْ ذَلِکَ الْمَاءِ عُجِنَ الطِّینُ الَّذِی عَمِلَ مِنْهُ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ وَ مِنْهُ یَغْتَسِلُ الرِّضَا ـ علیه‌السلام ـ وَ مِنْ ذَلِکَ الْمَوْضِعُ یَخْرُجُ کَبْشُ إِبْرَاهِیمَ وَ عَصَا مُوسَی وَ خَاتَمُ سُلَیْمَان.
حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ در پاسخ به سؤالی درباره سالم‌ترین شهر‌ها و بهترین جاها در موقع فتنه و جنگ و خون‌ریزی کجاست؟ فرمود: سالم‌ترین جاها در آن روز سرزمین جبل است، پس هرگاه سرزمین
خراسان آشفته شد و جنگ بین اهل گرگان و مازندران در‌گرفت و سجستان خراب شد، سالم‌ترین محل شهر قم است این محلی است که یاران بهترین مردم از لحاظ اصالت خانوادگی (یعنی
امام زمان) از آن خارج می‌شوند. آن محل زهراء نیز نامیده می‌شود که محل قدم
جبرئیل در آن است و این محل جوشیدن آبی است که هر کس از آن بنوشد، از هر دردی در امان خواهد بود و از این آب گلی درست شد که (
حضرت عیسی) آن را به‌صورت پرنده‌ای در آورد (و به اذن پروردگار در آن دمید تا پرنده شد.
) و از آن امام رضا ـ علیه‌السلام ـ
غسل کرد و از این محل قوچ
حضرت ابراهیم و عصای
موسی و انگشتر
سلیمان خارج شده است.
در این حدیث نیز از سالم ماندن شهر قم خبر داده شده است.
در پایان می‌توان نتیجه گرفت که
احادیث یاد شده از نظر سند چندان معتبر نبوده و بر این اساس نمی‌توان به آنها اعتماد کامل داشته و با قطع و
یقین آنها را به حوادث قبل از ظهور مرتبط دانست.
البته احتمال دارد چنین موضوعی، در احادیث دیگری وجود داشته باشد که ما در جست‌و‌جوی خود بدان دست نیافته باشیم، اما به‌هر‌حال این اطمینان نسبی وجود دارد که موضوع پرسشتان در مصادر اولیه و معتبر روایی موجود نیست.
پایگاه اسلام کوئست.
