قابلیت انسان در بهره‌مندی از شفاعت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قابلیت انسان، شفاعت، شفاعت‌شوندگان، ایمان، عمل صالح.
پرسش: قابلیت انسان‌ها تا چه اندازه در برخورداری از شفاعت مؤثر است؟
پاسخ: اولیای الهی پیوسته به مردم هشدار داده‌اند که بیهوده با تکیه بر پدیده شفاعت، دست از
اعمال شایسته نکشند و تن به
گناه ندهند. برای بهره‌مندی از شفاعت، باید خشنودی الهی را به دست آورد و
رضایت خداوند، جز با ایمان و عمل صالح فراهم نمی‌شود.
اگر شخص
مؤمن،
ایمان خود را تا هنگام
مرگ حفظ کند و مرتکب گناهانی نشود که سلب توفیق و سوء‌عاقبت و سر‌انجام
شک و تردید یا
انکار و
جحود را به بار می‌آورد و با ایمان از
دنیا برود، مشمول شفاعت شده که تجلی بزرگ‌ترین و فراگیر‌ترین
رحمت الهی در اولیای خدا ـ به ویژه رسول اکرم و اهل بیت کرامش (علیهم الصلوه والسلام) ـ است و از
عذاب دوزخ نجات خواهد یافت؛ بنابراین باید گفت قابلیت انسان اساسی‌ترین نقش را در برخورداری از شفاعت دارد.
بی‌تردید در نظام حکیمانه الهی، محور همه عنایت‌ها، دارا بودن شایستگی و لیاقت است، نه داشتن رابطه و نسبت. اولیای الهی پیوسته به مردم هشدار داده‌اند که بیهوده با تکیه بر پدیده شفاعت، دست از اعمال شایسته نکشند و تن به
گناه ندهند. برای بهره‌مندی از
شفاعت، باید خشنودی الهی را به دست آورد («
فَمَنْ سَرَّهُ اَنْ تَنْفَعَهُ شَفَاعَهُ الشَّافِعِینَ عِنْدَ اللَّهِ فَلْیَطْلُبْ اِلَی اللَّهِ اَنْ یَرْضَی عَنْهُ»؛ به این منبع رجوع شود:
) و رضایت خداوند، جز با
ایمان و عمل صالح فراهم نمی‌شود.
چنان‌که
امام رضا (علیه‌السلام) در پاسخ کسی که از معنای
آیه «
وَلَا یَشْفَعُونَ اِلَّا لِمَنِ ارْتَضَی»
پرسش نمود، فرمودند:
«
لَا یَشْفَعُونَ اِلَّا لِمَنِ ارْتَضَی دینِه»؛
«جز برای کسی که خداوند دینش را بپسندد، شفاعت نمی‌کنند».
در
روایات معصومین، رابطه‌ای ناگسستنی بین
عمل شخص و برخورداری از شفاعت برقرار شده و بر این پندار که صرف ادعای
محبت اهل بیت (علیهم‌السلام) موجب نجات اخروی است، خط بطلان کشیده شده است. اینک برخی از این روایات را از نظر می‌گذرانیم:
امام باقر (علیه‌السلام) در حدیثی نسبتاً طولانی، پس از بیان صفات شیعیان واقعی، بر این نکته تأکید می‌ورزند که خداوند با کسی خویشاوندی ندارد و هر که در
تقوا و
اطاعت از دیگران پیشی بگیرد، نزدِ حق‌تعالی منزلت بالاتری می‌یابد. بهره‌مندی از
ولایت اهل بیت (و شفاعت آنان در آخرت) نیز جز با عمل و خداترسی به دست نمی‌آید.
امام صادق (علیه‌السلام) در واپسین لحظات
زندگی از همسر خود، ام‌حمیده، درخواست کرد که همه خویشاوندان را بر بالینش حاضر کند. پس از آن‌که همگان جمع شدند تا آخرین سفارش
امام را بشنوند، حضرت نگاهی به ایشان انداخت و این جمله هشداردهنده را بر زبان جاری ساخت:
«
إِنَّ شَفَاعَتَنَا لاَ تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلاَةِ؛ آن‌که
نماز را سبک بشمارد، شایستگی شفاعت ما را ندارد».
(به این منبع رجوع شود:
)
بر‌اساس پاره‌ای دیگر از روایات، هر که از دیگران در چهار صفت پیش باشد، احتمال بهره‌مندی‌اش از
شفاعت بیشتر است:
راست‌گویی،
امانت‌داری،
خوش اخلاقی و مردم‌داری.
کوتاه‌سخن آن‌که
رحمت الهی نامحدود است و محروم شدن از آن، ریشه در اعمال اختیاری آدمی دارد.
در متون روایی ما شرایطی برای
شفاعت‌شوندگان ذکر شده است که همگی مربوط به حفظ قابلیت انسان برای شفاعت است؛ از جمله این‌که:
۱. شرک نورزیدن به خداوند.
۲. دشمنی نداشتن با اهل بیت
عصمت و
طهارت.
۳. سبک نشماردن نماز.
۴. تکذیب نکردن
شفاعت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
بزرگ‌ترین و نهایی‌ترین امید
مؤمنان گناهکار، شفاعت است؛ ولی درعین‌حال باید همیشه بیمناک باشد که مبادا کاری از آنها سر بزند که سبب سوء‌عاقبت و سلب ایمان، هنگام
مرگ شود و مبادا
علاقه به امور معنوی به حدی در دلشان رسوخ کند که (العیاز بالله) با بغض
خدای متعال از این جهان بروند. اگر شخص
مؤمن، ایمان خود را تا هنگام مرگ حفظ کند و مرتکب گناهانی نشود که سلب توفیق و سوء‌عاقبت و سر‌انجام
شک و تردید یا انکار و
جحود را به بار می‌آورد و با ایمان از
دنیا برود، مشمول شفاعت شده که تجلی بزرگ‌ترین و فراگیر‌ترین
رحمت الهی در اولیای خدا ـ به ویژه رسول اکرم و اهل بیت کرامش (علیهم الصلوه والسلام) ـ است و از
عذاب دوزخ نجات خواهد یافت؛ بنابراین باید گفت قابلیت انسان اساسی‌ترین نقش را در برخورداری از شفاعت دارد.
۱. ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج۶، قم، مدرسه الامام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۰ش، ص۵۰۵ - ۵۴۴.
۲. علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، ج۱، چاپ دهم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص۲۳۴-۲۸۳.
۳. تفسیر نمونه، ج۱، زیر نظر ناصر مکارم شیرازی، چاپ نوزدهم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش، ص۲۲۳-۲۴۶.
۴. محسن قرائتی، تفسیر نور، ج۱، قم، مؤسسه در راه حق، ۱۳۷۴ش، ص۱۲۷ - ۱۲۹.
۵. قاسم اسلامی، شفاعت، (بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا).
۶. مرتضی مطهری، عدل الهی، چ۲، تهران، صدرا، ۱۳۶۱ش، ص۲۵۷ - ۲۸۶.
۷. امام خمینی، کشف الاسرار، (بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا)، ص۷۷ - ۸۳.
۸. جعفر سبحانی، منشور جاوید، ج۸، قم، دارالقرآن الکریم، ۱۳۶۹ش، ص۳ - ۲۱۰.
۹. محمد محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ج۶، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷ش، ص۲۷۸۴-۲۷۹۹.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قابلیت انسان در بهره‌مندی از شفاعت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۴/۲۷.
