رشوه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: رشوه، رشوه‌گیری، حرص، کنترل نکردن نفس.
پرسش: عامل رشوه‌گیری چیست؟ رشوه‌ای که در ادارات وجود دارد، چه حکمی دارد؟
پاسخ: یکی از عوامل مؤثر درباره رشوه و رشوه‌گیری، حرص و زیاده‌خواهی نفس انسانی باشد. «حرص، مرکب راهواری است که قابل کنترل و مهار شدن نیست». هر چه به دنبال آن برود، او را بیش‌تر به دنبال خود می‌کشاند، تا جایی که انسان را به قعر
ذلت، پستی و بدبختی می‌کشاند. هم‌چنین بسیاری از
انحرافات از عدم کنترل نفس ناشی می‌شود و
انسان باید مواظب باشد بر سر دو راهی کدام‌یک را انتخاب کند، عقیده‌اش یا منافع مادی را؟ با کمی دقت روشن می‌شود که بسیاری از
گناهان روزمره از جمله
دروغ،
تهمت، رشوه و ... از همین مسئله سرچشمه می‌گیرد.
عوامل مختلفی در پیدایش پدیده‌های اجتماعی وجود دارد، بعضی از این عوامل ناشی از روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است و بعضی ناشی از طبیعت نفس و درونِ خود افراد است و بعضی از هر دو. مسئله رشوه نیز از بقیه مسائل قابل استثنا نیست؛ البته بررسی هر کدام از عواملِ پیدایش رشوه پاسخ خاص خودش را می‌طلبد.
در این پاسخ ضمن این‌که دخالت عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... را در پیدایش رشوه انکار نمی‌کنیم که البته جای بحث دارد؛ ولی در این‌جا به عاملِ شخصی و درونی افراد می‌پردازیم.
شاید یکی از عوامل مؤثر در این رابطه،
حرص و زیاده‌خواهی نفس انسانی باشد.
مطابق
حدیث شریف، «
الحرص مطیةٌ لایکبوا؛ حرص، مرکب راهواری است که قابل کنترل و مهار شدن نیست».
هر چه به دنبال آن برود، او را بیش‌تر به دنبال خود می‌کشاند، تا جایی که انسان را به قعر ذلت، پستی و بدبختی می‌کشاند.
هم‌چنان که
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
اَلْمَذلَّةُ والمَهانةُ والشَّقاءُ فی الطّمع والحرص؛ ذلت، پستی و بدبختی، در خوی ناپسند حرص و آز نهفته است».
وقتی بحث منافع مادی برای انسان پیش بیاید، حالت
انسان از دو صورت خارج نیست:
یا انسانی است که عقیده به مبدأ و
معاد (
خدا،
پیامبر،
امام،
قبر و
قیامت) دارد و به اعتقادش
عشق می‌ورزد و حاضر است در راه آن
فداکاری کند، در این صورت به ندای
وجدان و قانون شرعی مذهبش پاسخ مثبت می‌دهد و پایبند عقیده‌اش می‌شود.
و یا اگر
مسلمان باشد، عقیده به مبدأ و معاد دارد، ولی در هنگام رسیدن به دوراهی انتخاب بین عقیده و منافع مادی، منافع مادی را ترجیح می‌دهد؛ در این صورت، عقیده خود را فراموش می‌کند و خدای ناکرده تا انکار اعتقادات خودش یعنی انکار خدا، و پیامبر و قبر و قیامت، پیش می‌رود و این مطلب بعیدی نیست و خطری است که در کمین همه انسان‌هاست.
مگر نبودند
دانشمندان اهل کتاب (
یهود و
نصارا) که با این‌که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را با نشانه‌هایی که از کتاب‌های خود در مورد پیامبر خاتم داشتند، ولی پیامبری او را انکار کردند؟
به تعبیر
قرآن کریم: «
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَعْرِفُونَهُ کَمَا یَعْرِفُونَ اَبْنَاءَهُمْ وَاِنَّ فَرِیقًا مِنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ یَعْلَمُونَ»؛
«آن‌ها (صاحبان کتاب) پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را همانند فرزندان خود می‌شناختند؛ ولی
حق را کتمان کردند و خود می‌دانستند».
بسیاری از انحرافات از عدم کنترل نفس ناشی می‌شود و انسان باید مواظب باشد بر سر دو راهی کدام یک را انتخاب کند، عقیده‌اش یا منافع مادی را؟ با کمی دقت روشن می‌شود که بسیاری از
گناهان روزمره از جمله
دروغ،
تهمت، رشوه و ... از همین مسئله ناشی می‌شود.
در پایان به سه
حدیث در مورد رشوه اشاره می‌کنیم:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «
إيّاكُم و الرّشوَةَ فإنّها مَحضُ الكُفرِ ، و لا يَشُمُّ صاحِبُ الرّشوةِ رِيحَ الجَنَّةِ؛ از رشوه اجتناب کنید؛ چراکه آن
کفر محض و خالص است و رشوه‌گیرنده بوی
بهشت را نمی‌فهمد».
از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله): «
لَعَنَ اللّه ُ الراشيَ و المُرتَشِيَ و الرائشَ الذي يَمشِي بَينَهُما ؛ خداوند، لعنت کرده است، رشوه‌گیرنده، رشوه‌دهنده و واسطه بین آن دو را».
از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله): «
الراشي و المُرتَشِي في النّارِ؛ رشوه‌گیرنده و رشوه‌دهنده هر دو در
آتش هستند». (احادیث از میزان الحکمه، ج۲، باب رشوه نقل شده است، منقول از کنزالعمال.)
رشوه‌ای که در اداره‌ها مرسوم است، معمولاً به
اسم هدیه صورت می‌پذیرد که هدف هدیه‌دهنده این است که گیرنده
هدیه، کار او را انجام دهد؛ مثل بسیاری از هدایا که به رؤسا و مسئولین داده می‌شود که اگر در آن
مقام نبود، چنین هدیه‌ای به او داده نمی‌شد. اگر کار شخص که هدیه می‌دهد، کاری حرام باشد و این هدیه را برای انجام آن کار
حرام می‌دهد یا انجام آن کار بر آن مسئول
واجب باشد، چنین هدیه‌ای ملحق به رشوه و حرام است؛ ولی اگر کار مباح باشد، آن هدیه
حلال؛ ولی
مکروه است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رشوه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۱۲.
