حمزه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حمزه، همسر،
فرزند، گریه،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله.
پرسش: آیا حمزه عموی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ
ازدواج کرده و دارای همسر و فرزند بود؟
پاسخ: حضرت حمزة بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ
ازدواج کرده، و دارای همسر و فرزند بود، البته فرزندانش در زمان
حیات پدر از
دنیا رفتند. این‌که پیامبر اکرم فرمود: عمویم گریه‌کنندگانی ندارد و از منزلش صدای
گریه شنیده نمی‌شود، منافاتی با ازدواج و همسر داشتن ایشان ندارد. شاید سخن پیامبر در حقیقت اشاره به نوعی
عزاداری دست‌جمعی باشد که نوحه‌سرایان و مویه‌گران، اشعاری می‌خواندند و زن و بچه و فامیل
خانواده گریه می‌کردند؛ از‌این‌رو «لا بواکی» ـ در متن
حدیث پیامبر ـ می‌تواند بیانگر نبود عزاداری دست‌جمعی باشد، نه این‌که عمویش کسی ندارد.
بنا بر آنچه که مورخان و محدثان در منابع تاریخی و روایی نقل کرده‌اند؛ حضرت حمزة بن عبدالمطلب ـ عمو و برادر رضاعی («
عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ ـ علیه‌السلام ـ قَالَ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ ـ علیه‌السلام ـ عَرَضْتُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ابْنَةَ حَمْزَةَ فَقَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهَا ابْنَةُ أَخِی مِنَ الرَّضَاع»؛ امام صادق از
امام علی علیه‌السلام نقل می‌کند، به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ پیشنهاد ازدواج با دختر حمزه را دادم که حضرت فرمود مگر نمی‌دانی که حمزه برادر رضاعی من است!)
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ
ازدواج کرده، و همسران و فرزندانی داشت. منتها چرا پیامبر اکرم فرمود: عمویم گریه‌کنندگانی ندارد که برایش
عزاداری کند؟! مسئله‌ای است که بیان چند نکته می‌تواند آن را روشن کند.
منابع تاریخی، سه خانم را به‌عنوان همسران حمزه نقل می‌کنند؛
سلمی بنت عمیس، (خواهر
اسماء بنت عمیس خثعمی)،
خوله بنت قیس و
بنت الملة بن
مالک بن
عباده بن حجر از
انصار.
حمزه از این سه
همسر، دارای فرزندانی به نام‌های عماره، امامه، عامر و یعلی بود که به این مناسبت به
حمزه کنیۀ ابویعلی و ابوعماره داده بودند. (یعلی و عامر از بنت المله، امامه از سلمی و عماره از خوله، فرزندان حمزه بودند. هرچند برخی
امامه را همان عماره می‌دانند. مانند
ابن حجر عسقلانی که می‌گوید: «ابن کلبی این دختر را امامه و
واقدی او را عماره نامیده است»).
گفتنی است که تمام فرزندانش در زمان زنده بودن پدر از دنیا رفته بودند.
بنابراین حضرت حمزه هم
ازدواج کرده بود و هم دارای فرزند شد.
منتها گذشته از آنچه که بیان شد، می‌توان سخن پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را این‌گونه توجیه کرد ـ این‌که پیامبر فرمود از تمام خانه‌هایی که کسی کشته شده، صدای
گریه می‌آید، اما برای حمزه گریه و زاری نمی‌شود ـ («هنگامی که رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از
جنگ احد به
مدینه بازگشت از هر خانه‌ای که از اهل آن کسی کشته شده بود، صدای نوحه و
گریه شنید، و از خانه عموی خود حمزه هیچ صدایی نشنید. آن حضرت فرمود: از همه خانه‌هایی که کسی کشته شده، صدای گریه می‌آید، اما حمزه چون کسی را ندارد، برای او گریه و زاری نمی‌شود، مردم مدینه با شنیدن این سخن همگی قسم خوردند که بر
مردگان خویش نوحه و گریه نکنند تا اول بر حمزه نوحه و زاری نمایند و پس از آن بر مردگان خویش، و ایشان تا امروز هم‌چنان بر آن قسم
عمل می‌کنند)
که «بواکی» صیغه جمع است و در حقیقت اشاره به نوعی عزاداری دست‌جمعی دارد که نوحه‌سرایان و مویه‌گران، اشعاری می‌خواندند و
زن و بچه و فامیل
خانواده گریه می‌کردند؛ از‌این‌رو «لا بواکی» می‌تواند بیانگر نبود عزاداری دست‌جمعی باشد، نه این‌که هیچ‌کس برای عمویش گریه نکرد و یا خانواده‌ای نداشت. ممکن است همسرانش در منزل حمزه (از سخن
رسول خدا که فرمود از منزل عمویم حمزه صدای گریه نمی‌آید معلوم می‌شود که وی در مدینه منزل مسکونی داشت: «
وَ لَمْ یَسْمَعْ مِنْ دَارِ حَمْزَةَ عَمِّهِ...»)
حضور داشتند یا زنانی با آنها بودند، ولی نوحه‌گری دست‌جمعی نداشتند، و آهسته گریه می‌کردند. و... .
بنابراین همان‌گونه که در
روایت منقول از پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آمده، وقتی که
جنگ احد به پایان رسید و خبر کشته‌شدگان به [[خانواده‌های آنان رسید، در هر منزلی که مجاهد و رزمنده‌ای را از دست داده بودند، مجالس عزا و سوگواری برپا بود، و برای عزیزان از دسته رفته خود گریه و زاری می‌کردند، اما حضرت حمزه که از فرماندهان بزرگ سپاه بود و مفتخر به لقب
سید‌الشهدا شده بود، از منزلش صدای گریه و نوحه‌گری در شأن ایشان به گوش نمی‌رسید. لذا این بود که پیامبر فرمود از منزل عمویش صدای گریه و عزا نمی‌آید؛ و این منافاتی با ازدواج و همسر داشتن ایشان ندارد.
در پایان تذکر این نکته ضروری است که گاهی مترجمان روایت، ترجمه‌ی اشتباه از
روایت ارائه می‌دهند که باعث برداشت
خطا از روایت می‌شود؛ به‌عنوان نمونه در همین روایت پیامبر نیامده است که اما حمزه چون کسی را ندارد برای او گریه و زاری نمی‌شود؛ بلکه متن
حدیث این‌گونه است: «
... وَ لَمْ یَسْمَعْ مِنْ دَارِ حَمْزَةَ عَمِّهِ فَقَالَ ص لَکِنَّ حَمْزَةَ لَا بَوَاکِیَ لَه...»، و از منزل
حمزه عمویش صدایی نشنید و فرمود: اما حمزه گریه‌کنندگانی ندارد. بدیهی است که فرق است بین این جمله که اما حمزه چون کسی را ندارد، برای او گریه و زاری نمی‌شود و بین این‌که اما حمزه گریه‌کنندگانی ندارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «حمزه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۶/۱۹.
