استفاده کودکان از برنامههای تلویزیون
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: كودكان، تلويزيون، نوجوانان، محدودیت.
پرسش: در مورد برنامههای تلویزیون چه اندازه خانواده باید فرزندان را آزاد بگذارد و اگر محدودیتی از طرف خانواده باشد، آیا میتواند اثر منفی روی فرزندان داشته باشد یا نه؟
پاسخ:
نظر کارشناسان و محققان علوم تربیتی در مورد استفاده
کودکان از برنامههای تلویزیون این است که اگر از تلویزیون به میزان بیش از حد استفاده شود، قطعاً اثرهای منفی و زیانبار بسیاری روی کودکان بر جای میگذارد؛ لذا توصیه کارشناسان درباره برنامههای تلویزیون (مانند فیلمهای کارتونی، سینمایی و...) که بیشتر جنبه سرگرمی دارند و یا برنامههای آموزشی، خبری و... این است که نباید کودکان را بهکلی آزاد گذاشت تا هر نوع برنامهای را تماشا کنند.
پیآمدهای نامطلوب استفاده بیش از حد کودکان و
نوجوانان از برنامههای تلویزیون، عبارتاند از:
برخی برنامههای تلویزیونی ـ حتی مواردی که ویژه کودکان است (مانند فیلمهای کارتونی) ـ دارای صحنههای خشونتآمیزی است که طبعاً در
ذهن و
حافظه کودک تاثیر میگذارد.کودک به تدریج و با گذشت زمان،
خشونت را رفتار عادی تلقی کرده و بعدها در روابط اجتماعی و برخورد با همسالان از خود بروز میدهد.
یا برعکس همانگونه که روبهروی صفحه تلویزیون در برابر خشونت حالت کنشپذیری دارد، در
زندگی روزمره نیز آن را تحمل کرده و در صحنههای اجتماعی توان
دفاع از خویشتن را از دست خواهد داد.
در صورتی که به کودک اجازه داده شود هر نوع برنامهای را نگاه کند، ممکن است بهصورت تصادفی گوشههایی از تصاویر مبتذل که معمولاً در فیلمها و سریالهای خارجی وجود دارد، توجه او را به خود جلب کند و ترکیب ناآگاهانه چنین تصاویری در
ذهن ناپخته و تاثیرپذیر کودکان و نوجوانان ممکن است آنان را به برداشت نادرستی در خصوص برخی مسائل سوق دهد.
یکی دیگر از پیآمدهای منفی مشاهده بیش از حد تلویزیون برای کودکان این است که باعث میشود از جنبوجوش و فعالیتهای کودکان جلوگیری کند و حتی باعث از بین رفتن توانمندیها و استعدادهای درخشان کودکان شود؛ یعنی کودکان و نوجوانان به جای پرداختن به فعالیتهایی که نیازمند تلاش و کوشش و کسب قابلیت و مهارت در زمینهای میشود،
عادت کنند که در موقعیت راحت و آسوده بیننده برنامههای تلویزیون قرار گیرند؛ البته این پیآمد منفی به برنامه خاصی اختصاص ندارد، حتی مشاهده بیش از حد بهترین و ایدآلترین برنامهها نیز ممکن است باعث
تنبلی و ناکار آمدی کودکان شود.
خیره شدن بیش از حد به صفحه تلویزیون به ویژه در فاصله نزدیک، باعث
ضعف بینایی، اختلال توجه، آسیبهای عضوی و ... خواهد شد.
با توجه به آنچه بیان شد، نمیتوان کودکان را در مشاهده برنامههای تلویزیون از نظر گستره زمانی و گستره موضوعات مختلف، آزاد گذاشت؛ بلکه میبایست برنامههای خاصی را که به نظر میرسد در
رشد و شکوفایی استعداد کودکان و آموزش مهارتهای اجتماعی در آنان کمک میکند، برای آنان انتخاب نمود و به محض اینکه برنامه مورد نظر به پایان رسید، کودکان را تشویق به فعالیتهای خوشآیند دیگر نمود؛ البته این کار در صورتی امکانپذیر است که از قبل برنامهریزی شده باشد و اساساً میتوان استفاده از برنامههای تلویزیون را وسیلهای برای انجام دیگر وظایف کودکان قرار داد.
درباره اثرات منفی محدودیت بیش از حد در برنامههای تلویزیون، چنین توضیح میدهیم:
اگر محدودیتی که والدین ایجاد میکنند، گسترده و انعطافناپذیر باشد، به گونهای که اصلاً به کودک اجازه ندهند برنامههای
تلویزیون را ببیند یا مثلاً در
روز یک ساعت یا کمتر اجازه دهند، این قطعاً تاثیر منفی روی کودک خواهد گذاشت؛ چون طی چند دهه اخیر تلویزیون جایگاه مهمی را در خانوادهها و در اکثر منازل احراز کرده و به صورت عامل مهم برای سرگرمی و کسب اطلاعات درآمده و از جاذبه زیادی برخوردار شده است. محدویت بیش از حد ممکن است پیآمدهای زیر را در پی داشته باشد:
منع و یا محدودیت بیش از حد باعث میشود کودکان از این منبع مهم آموزشی که به صورت الگوی تصویری ایفای نقش میکند محروم شوند و کمکم در رفتارها و تعاملات میان فردی دچار مشکل شوند؛ چراکه نقش مثبت برخی برنامههای آن را نمیتوان نادیده گرفت؛ لذا چندین محقق گفتهاند تلویزیون به طور کلی وسیلهای آموزشی است.
ایجاد محدودیت بیش از حد باعث تضادورزی در
کودک میشود.
طبیعت کودک به گونهای است که
تفریح، بازی و برنامههای شاد و سرگرمکننده را دوست میدارد و اگر این نیاز کودک به صورت صحیح و مطلوب ارضا نشود و همیشه با برخوردهای خشک، جدی و آمرانه والدین روبهرو شود، تصویر نادرستی از آنها در ذهن کودک شکل میگیرد.
۱. رشد و شخصیت کودک، پاول هنری ماسن، ترجمه مهشید یاسایی، نشر مرکز، ۱۳۶۸ ش، فصل ۱۲.
۲. نشانههای آموزش مناسب، گروهی از کارشناسان تعلیم و تربیت فرانسه، ترجمه دکتر عبدالحسین محمدکاری، انجمن اولیا و مربیان، ۱۳۷۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «استفاده کودکان از برنامههای تلویزیون»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۲۰.