اذان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پرسش: سابقه ی عبارت اشهد ان علیا ولی الله در
اذان برای چه زمانی است؟ بعد از
غدیر یا از ابتدا یا بعد از
وفات پیامبر؟
نمایه:
ولایت
شهادت به
ولایت حضرت علی (علیه السلام) «اشهد ان علیاًولی الله» هیچ گاه جزء اذان نبوده است .
فقها نیز در
کتاب های فقهی خود, یادآور شده اند که نبایستی کسی این شهادت را به
نیت جزء اذان بگوید.
ولی
مستحب است که انسان به دنبال شهادت به
رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله) این شهادت را نیز ذکر کند; و آن را جزء اذان به حساب نیاورد. و به دلایلی که اشاره خواهیم کرد،
شیعه افزودن آن را به اذان نه تنها
بدعت و مخالف
کتاب و
سنت نمی‌داند، بلکه بر افزودن بر آن نیز اصرار دارد.
درمورد سابقه این عبارت حضرت آیت الله
سید اسماعیل مرعشی در کتاب
اهمیت اذان و
اقامه و سومین شهادت , دو
حدیث را از کتاب «السلافه فی امر الخلافه » که اثر محقق و دانشمند بزرگ
اهل سنت شیخ
عبدالله مراغی مصری است نقل می کند و از این دو حدیث برمی آید که شهادت سوم از زمان
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) وجود داشته است.
۱-
سلمان فارسی در عصر
پیامبر در اذان و اقامه بعد از گواهی به یکتایی
خدا و
رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله) به
ولایت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) نیز شهادت می داد. یکی از
اصحاب به محضر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) رسید و عرض کرد: «ای
رسول خدا, امروز موضوعی را شنیدم که قبلا" نشنیده بودم . پیامبر فرمود: آن موضوع چیست ؟ او عرض کرد:
سلمان اذان می گفت . شنیدم او بعد از گواهی به یکتایی خدا و رسالت پیامبر (
شهادتین ) به
ولایت علی (علیه السلام) گواهی داد (این ماجرا بعد از
حجه الوداع پس از ماجرای غدیر رخ داد). پیامبر فرمود: سمعتم خیراً : چیز خوبی شنیده اید».
۲- نیز در مورد
ابوذر غفاری روایت شده , یکی از اصحاب نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! ابوذر در اذان بعد از شهادت به رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله) به ولایت علی شهادت می دهد و می گوید: «اشهد ان علیا" ولی الله » پیامبر فرمود: «کذلک اونسیتم قولی فی غدیر خم من کنت مولاه فعلی مولاه فمن ینکث فانما ینکث علی نفسه : همین گونه است . مگر سخن مرا در
غدیر خم فراموش کرده اید که گفتم هر کس من
رهبر او هستم پس علی (علیه السلام) رهبر او است . هر کس
پیمان را بشکند قطعا" به خودش آسیب رسانده است ». در هر حال علی (علیه السلام) به حکم آیه «انما ولیکم الله والرسول ...»,
از
اولیاء الهی بر
مسلمین است , شهادت دادن بر
ولایت علی به حکم
آیه , بدون آن که آن را جزء اذان بدانیم کاری است محبوب.
اگر به
تاریخ مراجعه کنیم، درمی‌یابیم که به طور کلی، سه دیدگاه متفاوت در برخورد با
امیرمؤمنان علی‌وجود داشته است:
عده‌ای از روی
حسادت، آن حضرت را دشمن داشته و ایشان را مدتها، حتی بر روی منابر
لعن می‌کردند.
گروهی در
دوستی و
اظهار محبت نسبت به آن حضرت آنقدر
افراط و
غلوّ کردند که العیاذ باللّه او را خدا می‌دانستند و می‌گفتند: مقام او از پیامبر(صلی الله علیه و آله) هم بالاتر است.
دسته سوم
حد اعتدال را پیش گرفته و با وجود بیان و اثبات
کرامات زیادی برای آن حضرت، معتقدند ایشان نه خدا بوده و نه پیامبر خدا; بلکه تنها
ولی خدا و
امام و
پیشوای معصوم شیعیان است.
شیخ صدوق; می‌فرماید: اصرار ما بر افزودن "اشهد ان‌ّ علیا ولی‌ّ اللّه" به این جهت است که موضع‌گیری ما به عنوان
شعار شیعة واقعی، در برابر کسانی‌که ادعای دوستی نسبت به آن حضرت را دارند، کاملاً روشن شود و بدانند که ما علی را فقط ولی خدا می‌دانیم. یکی از مهمترین وجوه بیان این "ذکر" همین نکته است.
وجه دیگر این است که
شیعه افزودن این ذکر را به
قصد رجا و امید به
مطلوبیت این کار، انجام می‌دهد، و این مشکلی در اذان
نمازگزار ایجاد نمی‌کند; چرا که مثل
صلوات بر پیامبر است.
یعنی همانگونه که وقتی در اذان یا در
نماز یا هر جای دیگر، نام
پیامبر اکرم را می‌شنویم،
صلوات می‌فرستیم و آن‌را جزئی از اذان و
نماز نمی‌دانیم و این کار به نحو عمومی مستحب است، افزودن ذکر "اشهد ان‌ّ علیا ولی‌ّ الله" نیز چنین است.
علامه
سیدبحرالعلوم در همین باب می‌فرماید:
و اکمل الشهادتین باللتی‌قد اکمل الدین بها فی الملة فانها مثل الصلوة خارجة‌عن الخصوص بالعموم و الجهة،یعنی شهادتین را با جمله‌ای کامل کن که
دین با آن کامل می‌شود. (مسألة ولایت) این "ذکر" مثل "صلوات" است که به نحو عمومی در هرجا مستحب است.
از دیگر
مستندات شیعه برای افزودن این "ذکر" این است که شهادت به ولی خدا بودن امیرمؤمنان از
شعایر شیعه است که در
آیات و
روایات متعددی به اثبات رسیده و همانگونه که اشاره شد، آیه ۵۵
مائده بر این امر دلالت دارد; همینطور روایتی که از
امام صادق عیله السلام نقل شده که فرمودند: هرگاه یکی از شما: "لا اله الاّ الله محمد رسول الله" گفت، به دنبال آن "علی امیرالمؤمنین" یا "ولی‌ّ الله" را بیفزاید.
بنابراین افزودن شهادت سوم (اشهد ان‌ّ علیا ولی‌ّ الله) در اذان
بدعت نخواهد بود; بلکه به نحو عام مستند به آیات و روایات است.
شهر سؤال.
