احادیث مشکل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: روایت،
معصومین،
حدیث،
ایمان،
انسان.
پرسش: چرا از
معصومان (علیهم‌السلام) روایاتی صادر شده است که فهم آنها دشوار است؟ آیا کسی هست که آنها را بفهمد؟
پاسخ: در بین احادیث فراوانی که از معصومین (علیهم‌السلام) نقل شده، احادیثی هست که فهم و درک آن برای همگان امکان‌پذیر نیست مگر کسانی که ایمان کامل داشته باشند و هم‌چنین برای فهم برخی از احادیث باید حمل بر کتاب و
روایات همسو شوند.
در مواجهه با متون حدیثی در بسیاری مواقع در ابواب و موضوعات مختلف حدیثی، به احادیثی برمی‌خوریم که هیچ فهمی از حدیث نداریم؛ یعنی هر چه‌قدر در مورد حدیث
فکر می‌کنیم و به قول معروف حدیث را بالا و پایین می‌کنیم؛ هیچ فهمی از حدیث برایمان حاصل نمی‌شود که منظور
امام معصوم (علیه‌السلام) از این مطالب چیست؟ در بسیاری موارد وقتی به این‌گونه از احادیث برمی‌خورم با خودم می‌گویم اگر من زمان امام معصوم (علیه‌السلام) بودم یا امام معصوم (علیه‌السلام) الآن بود و این مطالب را می‌فرمود؛ قطعاً می‌رفتم پیش امام (علیه‌السلام) تا خود ایشان برایم توضیح دهند که منظورشان از فلان مطلب چیست؟ چون من هیچ فهم و درکی از این مطالب پیدا نکردم.حال سؤالم این است که آیا
راویان حدیث که این احادیث را از
ائمه (علیهم‌السلام) نقل کرده‌اند؛ خودشان فهمیده‌اند که مثلاً فلان حدیث یعنی چه یا نفهمیده‌اند؟! اگر نفهمیده‌اند جا داشت از خود امام معصوم (علیه‌السلام) منظور امام (علیه‌السلام) را بپرسند؛ اما اگر فهمیده‌اند چرا آنها آن
زمان فهمیده‌اند اما الآن ما نمی‌فهمیم؟! حتی برخی مواقع می‌شود که
علمای بزرگ ما در شرح برخی
احادیث می‌نویسند عقول در فهم این حدیث حیران می‌شود؛ یا مثلاً می‌نویسند این حدیث از
اسرار اهل البیت (علیه‌السلام) است که باید علمش را به خودشان واگذار کنیم. فلان حدیث را نه تنها من نوعی بی‌سواد یا یک طلبه مبتدی نفهمیده‌ام؛ بلکه علمای بزرگ ما نیز نفهمیده‌اند. حال یعنی راویان حدیث حتی از علمای بزرگ ما نیز سوادشان بیشتر بوده؟! یعنی حدیثی را فرضاً
ابان بن تغلب فهمیده یا
ابوبصیر فهمیده یا
زراره فهمیده اما
علامه مجلسی (رحمة‌الله‌علیه) نفهمیده یا مثلاً
ملاصالح مازندرانی (رحمة‌الله‌علیه) نفهمیده و قس علی هذا. سؤال بعد آن‌که اصلاً چرا ائمه (علیهم‌السلام) این‌طور مطالب را فرموده‌اند؟! مطالبی که الان پس از ۱۴۰۰ سال حتی علما و بزرگان ما نیز از فهم آن عاجز هستند؛ به چه مناسبت باید بیان شود؟! آیا نعوذبالله بیان این مطالب که حتی بزرگان و علما پس از ۱۴۰۰ سال از فهم آن عاجز هستند؛ لغو و بیهوده نبوده؟!
در بین احادیث فراوانی که از
معصومان (علیهم‌السلام) نقل شده، روایاتی وجود دارد که فهم آن برای همه امکان پذیر نیست و فقط افراد خاصی توانایی تحمل و فهم آن‌را دارند. خود اهل‌بیت نیز به این مسئله اشاره کرده‌اند؛
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
احادیث ما بسیار سخت و طاقت‌فرساست و فقط فرشته‌ای مقرّب یا پیامبری مرسل یا بنده‌ای که خدا قلبش را بر ایمان
آزمایش کرده یا شهری که قلعه محکم و نفوذ ناپذیری داشته باشد، توانایی تحمل آن را خواهد داشت».
راوی گوید از امام درباره شهر دارای قلعه سؤال کردم که چیست؟ آن حضرت فرمود: «دلی که پریشان و آشفته نباشد».
از این
روایت مشخص می‌شود که فهم این دست روایات، مستلزم داشتن
ایمان کامل و
طهارت باطن است.بنابر این، می‌توان گفت که راه فهم این روایات که تعدادشان زیاد هم نیست، بسته نیست.چرا که
انسان مؤمن می‌تواند با
عمل به دستورات الهی خود را به درجه‌ای برساند که فهم این روایات برایش میسر شود. همان‌طور که در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) آمده که فرمود: «هر کس به آنچه که می‌داند عمل کند، چیزهایی را که نمی‌داند،
خدا به او یاد خواهد داد».
بدین ترتیب، هر چه ایمان و ارتباط قلبی انسان افزایش یابد، فهم و درک بیشتری خواهد یافت.
با این وجود، برخی روایات مورد نظرتان شاید در جریان
نقل دچار تغییراتی در متن شده باشند که فهم آنها را کمی دشوار می‌کند که با استفاده از
آیات قرآن و روایات همسو باید آنها را
تفسیر کرد:
۱. «
اَرْبَعَةٌ لَا یَخْلُو مِنْهُنَّ الْمُؤْمِنُ اَوْ وَاحِدَةٌ مِنْهُنَّ- مُؤْمِنٌ یَحْسُدُهُ وَ هِیَ اَیْسَرُهُن».
۲. «
اَرْبَعٌ لَا یَخْلُو مِنْهُنَّ الْمُؤْمِنُ اَوْ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ مُؤْمِنٌ یَحْسُدُهُ وَ هُوَ اَشَدُّهُنَ عَلَیْه».
همان‌گونه که مشاهده می‌فرمایید در قسمت پایانی این دو روایت به دلیل نوع نگارش خط کوفی تغییری در متن به وجود آمده که معنایی کاملاً متضاد را می‌رساند و طبیعتاً تنها یکی از آنها صحیح است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «احادیث مشکل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۰.
